De strijd voor schoon drinkwater

Over het belang van een goede waterbalans

Je zet de kraan open en hebt direct drinkwater. Voor ons is dat de normaalste zaak van de wereld. In Nederland zorgen tien drinkwaterbedrijven ervoor dat dit mogelijk is. Erik Sijtsma en Gerdien Martens werken allebei als omgevingsmanager voor twee van deze drinkwaterbedrijven. Ze vertellen over hun werk, de overeenkomsten en verschillen tussen beide organisaties.

Het belangrijkste vraagstuk

Het werk van beide omgevingsmanagers draait voornamelijk om het beschermen van grondwaterbronnen, waaruit water wordt gepompt en bewerkt tot drinkwater. Erik doet dat voor WMD Drinkwater met de provincie Drenthe als verzorgingsgebied. Gerdien werkt voor Vitens, dat drinkwater levert in de provincies Friesland, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Flevoland en bepaalde delen van Drenthe en Zuid-Holland. “Hoe kunnen we met zijn allen blijven doen wat we doen. Zonder onze bronnen te belasten met stoffen die daar niet horen”, is daarbij volgens Erik één van de belangrijkste vraagstukken.

“Vitens en WMD Drinkwater pompen grondwater op uit een diepere grondwaterlaag. Dat is niet het grondwater dat je ziet als je een gat in de tuin graaft”, zegt Gerdien. “Onze installaties pompen water omhoog vanuit een diepte van 40 tot 100 meter. Ondanks die diepte heeft dat wat er boven de grond gebeurt echt effect op die bronnen. Vervuilingen op het maaiveld komen uiteindelijk in het diepere grondwater terecht. Ook moeten we zorgen dat de totale waterbalans goed blijft. Daarom moeten we nadenken over de manier waarop we met drinkwater omgaan.”

Waterverbruik verminderen

Zuinig omgaan met drinkwater is altijd een hot item, vooral tijdens de zomermaanden. Burgers, bedrijven en de landbouw worden met enige regelmaat gevraagd om het watergebruik te verminderen. Of dat nodig is, verschilt wel per regio. “In Overijssel kunnen we tijdens warme periodes niet garanderen dat er altijd genoeg water met de juiste druk uit de kraan komt”, vertelt Gerdien. De watertekorten zijn op bepaalde plaatsen zo groot, dat Vitens daarom al meerdere nieuwe aanvragen voor drinkwater in een bedrijfsproces bij grootzakelijke klanten heeft moeten afwijzen.

Erik beaamt dat het echt afhankelijk is van de omstandigheden: “WMD Drinkwater kan nog steeds voldoende water leveren. Ook tijdens warme periodes. Al vragen we wel om de tuin vooral ’s avonds te besproeien, zodat het water niet meteen verdampt. En ook niet allemaal tegelijk, want dat kan een lagere druk opleveren. Ook stellen we voor om de auto bij een wasserette te wassen, waar het water ook gerecycled wordt. En als je het zwembadje voor de kinderen opruimt, kieper hem dan om in de tuin. Zo komt het water weer terug in de bodem. Dat kan alleen niet als je chloortabletten in het water hebt gegooid, dat is dan weer niet goed.”

Het belang van schoon drinkwater

Eén ding is zeker: de noodzaak voor het hebben van drinkwater is groot. “Je betaalt ongeveer 1 euro voor 1000 liter drinkwater, daardoor realiseren we ons vaak niet hoe bijzonder dat is. We zijn gewend dat er direct water uit de kraan komt en zitten nooit zonder, behalve als er een leiding gesprongen is”, vertelt Erik. Gerdien: “We moeten goed beseffen dat drinkwater heel belangrijk is.” Wat veel mensen namelijk niet weten is dat schoon en voldoende drinkwater de belangrijkste reden van onze hygiëne en gezondheid is.

“Daarnaast spelen ook andere belangen een rol. Denk bijvoorbeeld aan de landbouw, de industrie en de natuur”, vervolgt Gerdien. “We krijgen vaak de vraag waarom we burgers vragen om zuinig te zijn met water en niet aan de industrie of de landbouw. Dat doen we ook, al komt ongeveer 80% van het totale verbruik door huishoudens.” Regenwater opvangen en gebruiken voor bijvoorbeeld het doorspoelen van de wc is, wanneer de volksgezondheid geborgd is, ook een mogelijkheid die wordt uitgetest. Dat heeft wel wat voeten in de aarde, inclusief bijbehorende investering. Zeker in vergelijking tot de lage prijs van drinkwater.

Vasthouden en gebruiken

Periodes met langdurige regen brengen niet snel verandering in het watertekort, vertelt Gerdien. “Het water dat nu valt, heeft 25 tot 100 jaar nodig om op de juiste diepte te komen. Daarom kijken we samen met onze omgeving hoe we meer water kunnen vasthouden, bijvoorbeeld met een gescheiden riool voor hemelwater. Uiteindelijk gaat het om een totale waterbalans.” Erik vertelt dat WMD Drinkwater jaarlijks ongeveer 35 miljoen kubieke meter drinkwater produceert. “Dat is ongeveer evenveel als dat er tijdens een natte periode in februari aan regenwater in de Waddenzee wordt geloosd.”

“Het is ongeveer 90% van wat we kunnen oppompen. De overige 10% is nodig om schommelingen op te vangen”, vervolgt hij. “Als we een fractie van het regenwater kunnen vasthouden voor het maken van drinkwater, dan is er in principe het hele jaar door voldoende water. Dat kan thuis ook met een regenton om de planten mee water te geven. Soms kun je daar als gebruiker hulp bij krijgen, bijvoorbeeld vanuit de gemeente.” Uiteindelijk moet de leefomgeving zo ingericht worden dat water beter kan worden vastgehouden. Bijvoorbeeld door tegels te vervangen door planten.

Bewustwording creëren

WMD Drinkwater en Vitens werken continu aan het verbeteren van hun processen en werken op diverse manieren samen. Ondanks de verschillende omstandigheden, hebben beide drinkwaterbedrijven hetzelfde doel. “Het is gewoon heel belangrijk dat de hele maatschappij anders gaat denken. Dat we ons bewust worden van hoe we met ons water omgaan. Als we dat voor elkaar kunnen krijgen, dat besef creëren en dat iedereen zijn steentje bijdraagt, dan hebben we het goed gedaan”, zegt Gerdien tot slot.